اگر سرتاسر جهان را بچرخیم، جیب همه را نگاه کنیم و حساب همه را چک کنیم، چقدر پول در جهان وجود دارد؟ دسته‌آخر چه رقمی پاسخگو است؟ اگر به دنبال یک پاسخ ساده هستید، توجه شما را به جواب زیر جلب می‌کنم:
- نزدیک به ۶.۶ تریلیون دلار پول کاغذی نقد (Cash) و سکه در جهان وجود دارد. (حدودسنجی سال ۲۰۲۱ – منبع)
اما در پاسخ این سوال، می‌توانیم گسترده‌تر به آن بپردازیم. رقم ۶.۶ تریلیون پول نقد، رقم صحیحی برای سنجش ثروت موجود در کره زمین نیست. اعداد و ارقامی که در ادامه ذکر می‌کنیم، غیرقابل تصور خواهند شد. یک نکته کلی در نگاه به اعداد وجود دارد. تصور اعداد از یک حد بالاتر، سخت و دشوار خواهد شد. در ابتدا اجازه دهید کمی بیشتر با مفهوم پول آشنا شویم و انواع پول را دسته‌بندی کنیم.
مفهوم پول و ارزش‌گذاری پول
اگر با تاریخ پیدایش پول آشنا شویم، راحت‌تر مفهوم آن و میزان آن را درک خواهیم کرد. یانیس واروفاکیس، وزیر سابق اقتصاد یونان در کتاب خود «حرف‌هایی با دخترم درباره اقتصاد» به صورت ساده مفهوم پول را توضیح می‌دهد.
به صورت تاریخی، رد اولین نمونه «پول» را می‌توان به دورانی نسبت داد که انبارهای ذخیره مواد غذایی طراحی شدند. تا پیش از آن هر محصول به خودی خود ارزش تبادل داشت. شما گوشت شکار می‌کنید و کمی از آن را با میوه‌جات همسایه تبادل می‌کنید.
با رشد حجم شکار و کشاورزی، ساختارهای انبار شخصی جوابگو محصولات تازه نبود. به همین خاطر انبارهای جمعی طراحی شد. شما محصولات خود را به یک معتمد ارائه می‌کردید و آن معتمد رسیدی از دارایی شما صادر می‌کرد. این رسید اولین نمونه یک «ارز» و به عبارتی «پول» است.
اقتصاد مدرن هم بر همین پایه طراحی شده. شما خدمت یا ارزشی را به جامعه کل ارائه می‌دهید و دریافت‌کننده خدمت و ارزش اعتباری را به شما تعلق می‌دهد. اما چطور پول من با پول فردی از یک کشور دیگر ارزش متفاوتی دارد؟ چرا دلار از ریال گران‌تر است؟ اصلا چطور پول را ارزش‌گذاری می‌کنیم؟
پول و ارز رایج یک کشور، به صورت کلی از سه طریق زیر ارزش‌گذاری می‌شود:
- نرخ تبادل آن در بازار ازری جهانی
- میزان اسکناس‌های خزانه‌داری (یا بانک مرکزی)
- نرخ دستوری اعلام شده توسط دولت مرکزی
البته ساختار ارزش‌گذاری پول با متغیرهای فراوانی ارتباط دارد. اما به صورت خیلی ساده می‌توان گفت که عرضه و تقاضا در کنار ساختار و سلامت کلی اقتصاد یک کشور، مشخص‌کننده ارزش پول آن کشور است. مثلا اگر کشور شما پول زیادی چاپ کند به آرامی ارزش آن کاهش پیدا می‌کند. اما اگر همان کشور پول چاپ شده تازه را صرف تولید و عرضه خدمات باکیفیت کند، چه بسا ارزش آن پول بالاتر هم برود.
این یک ساختار پیچیده است که نیازمند شفافیت گسترده در تمامی مراحل عرضه پول و باکیفیت بودن صنایع و خدمات کشور مورد اشاره است.
ساختار خلق و حذف پول
با گسترش بانک‌داری در دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی، ما با سویه‌ای تازه از موجودیت پول مواجه شدیم. در ساختارهای کلاسیک برای کسب ارز و پول باید خدمت یا محصولی را ارائه می‌دادید. اما اقتصاد مدرن راه‌های تازه‌ای برای «خلق پول» را کسب کرده. ساختار وب ۳ مخصوصا در این زمینه فعال بوده، اما بیت‌کوین و دیگر رمزارزها تنها یک چشمه از توانایی اقتصاد مدرن در امر خلق پول است.
شرکت‌هایی خصوصی که با کمی بدهی و سرمایه‌گذاری شروع به فعالیت می‌کنند و پس از اعلام عرضه رسمی به بورس (IPO) مالکیت آن‌ها تغییر می‌کند روندی از خلق پول است. رمزارزهایی که یک شبه عرضه رسمی (ICO) می‌شوند و پس از چند روز رشد متوالی به Default می‌رسند هم نمونه‌ای از خلق پول را به نمایش گذاشته‌اند.
در حال حاضر پول با مفاهیم دیگری همچون بدهی، اعتبار، سهام و نوسان عجین شده. امروز شما می‌توانید محصولی نوین را خلق کنید و مالکیت آن را به ۱۰۰ بخش مساوی تقسیم کنید. می‌توانید هر بخش را ۱۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری کنید. در این شرایط شما دانش، توانایی و زمان خود را تبدیل به یک سیستم پول‌ساز کرده‌اید.
بدین ترتیب در اندازه‌گیری میزان پول موجود در جهان، باید به ارزش بالقوه و بالفعل کل محصولات و خدمات در جهان اشاره کرد. زمین‌ها، معادن، نیروی کار، زیرساخت‌های رفاهی، دارایی فرهنگی و هزاران عامل دیگر که می‌توانند به عنوان «پول» در نظر گرفته شوند.
میزان پول و اعتبار موجود در جهان
حالا برسیم به سراغ سوال اصلی. چقدر پول در جهان وجود دارد؟ همانطور که گفتیم نزدیک به ۶.۶ تریلیون دلار، ارز سخت در اقتصاد جهان جریان دارد. گروه Mckinsey در گزارشی که سال ۲۰۲۰ منتشر شد، میزان اعتبار و پول موجود در جهان را نزدیک به ۵۱۰ تریلیون دلار ارزش‌گذاری کردند. انواع ارزها، املاک، منابع انسانی، اعتبارات و چند فاکتور دیگر در این ارزش‌گذاری تاثیرگذار بود.
برای درک بهتر پول باید بهتر با ساختارهای مالی جهان آشنا شد. پول مفهوم گذشته خود را ندارد و ما انسان‌های معاصر در حال بازتعریف آن هستیم. فعالیت‌هایی همچون درآمد توجه‌محور یک تعریف تازه از کار و درآمدزایی را نمایش می‌دهد. باید روندهای این مفهوم را دنبال کرد و با شیوه‌های تازه خلق پول آشنا شد.
