نوستالژی به انگلیسی Nostalgia است و ریشه در زبان یونانی دارد. تشکیل دو کلمه Nostos که معنی از بازگشت به خانه را می‌دهد و کلمه algia که به معنای غم و رنجی درونی است، درک امروزی از کلمه نوستالژی را ایجاد کرده. اما نوستالژی چیست؟ برای درک بهتر این پدیده ذهنی، یک قصه را در پرونده مرور کنیم. قصه‌ای واقعی از آقای «کنستانتین سدیکیدس» که در دانشگاه ساوت‌همپون در انگلیس مشغول به کار بود. رویدادهایی که آقای سدیکیدس تجربه کرد، تصویری جامع از نوستالژی ارائه می‌دهد.

نوستالژی را چطور تعریف کنیم؟

نوستالژی یک تعریف ساده دارد. عصر یک روز سرد، به غروب نگاه می‌کنید و آرامشی که دارد. ذهن شما به سال‌ها پیش بازمی‌گردد، زمانی که همه چیز منطقی‌تر، ساده‌تر و به‌تر بود. این حسی که شاید نزدیک به رنج و غم باشد را نوستالژی می‌نامیم. در فارسی کلمات مختلفی برای معنی نوستالژی وجود دارد، مثل «خاطره‌انگیز» و «دریغ‌پنداشت» اما بهترین معادل فارسی نوستالژی، کلمه «یادمانه» است. یادمانه یک یادآوری تلخ و شیرین است و یادمانه تصویری جامع‌تر نسبت به دیگر کلمات ارائه می‌دهد.

نوستالژیا کمی گسترده‌تر از آن کلیشه همیشگی است. پست اینستاگرامی را ممکن است ببینید که چند عکس از فرح پهلوی، دانشجوهای دختر دانشگاه تهران و فلافل مروی گذاشته و نوشته عکس نوستالژیک قبل انقلاب! چنین تصویری و چنین مفهومی الزاما یادمانه نیست. این ترکیبی از آرشیو جمعی به همراه کمی ذهنیت ضدساختار امروزی است. این حس همان حسی است که ناگهان در شما تلالو دارد و برای درک آن باید حداقل دقایقی در افکار خود غرق شوید.

قصه‌ی آقای کنستانتین از یونان

در عنوان به مردی از یونان اشاره کردم. مقاله‌ای در نیویورک تایمز منتشر شده که گویی به دنبال فواید ذهنی نوستالژی است. پس من هم کنجکاو شدم که آیا حس نوستالژی خوب است و فایده دارد؟

آقای سدیکیدس در یونان زاده شد و فلسفه خواند. به آمریکا و سپس به انگلیس مهاجرت کرد و در حال حاضر پروفسور روان‌شناسی دانشگاه ساوت‌همپتون است. چندین سال پیش آقای سدیکیدس دچار احساسات غریبی شد. حس غریب نوستالژی در مورد خانه قدیمی که در ایالت کارولینا شمالی داشت. او به دوستان پیشین خود، مدرسه پیشین خود و کودکی خود نگاه می‌کرد و خاطرات از جلوی چشمان او می‌گذشتند. این حس غریب نوستالژی او را ترغیب کرد تا با یکی از همکاران خود صحبتی عمیق داشته باشد.

نوستالژی بد نیست

همکار او دچار چالشی تازه شد. چرا مردی که به دست‌آوردهای فراوانی رسیده و امروز زندگی خوبی دارد، این حس به دید اون غم‌ناک را پیدا کرده؟ چه چیزی باعث این امر شده؟ این چالش از ابتدا اشتباه است. در حقیقت آقای سدیکیدس حس ناراحتی نداشت، بلکه تنها حس یادآوری خاطرات به سراغ او آمده بود.

یک نکته مهم را باید در نظر بگیرید: طبق تحقیقات مختلف مخصوصا تحقیقات جامعه روانشناسی آمریکا نوستالژی الزاما حس بدی نیست. این حس می‌تواند یادآور احساسات خوبی باشد. یک زوج را تصور کنید که پس از سال‌ها ازدواج به خاطرات خود فکر می‌کنند. این حس می‌تواند یادآور خاطرات خوبی باشد. در حقیقت یک حس تلخ و شیرین را باید تصور کنید. حسی که خاطراتی خوش را یادآور می‌شود، اما خاطراتی که الزاما در دسترس نیستند. با این حال نوستالژی به ما ثابت می‌کند که روزگار خوشی را گذراندیم و شاید ترس نهایی انسان یعنی ترس از مرگ را کاهش دهد.

این دیدگاه نسبت به حس یادمانه دیدگاهی تازه است. در اوایل قرن ۱۹ و ۲۰ میلادی این حس به عنوان یک حس خاطره‌انگیز برای مهاجرین شناخته می‌شد. مهاجرینی که کشور خود را ترک کرده بودند و مردم کشور جدید، این حس غریب آن‌ها را درک نمی‌کردند. اما یادمانه و Nostalgia حسی جهانی است. همه مردم جهان این حس را تجربه می‌کنند. تنها شما نیستید که خاطرات کودکی و مدرسه خود را یادآور می‌شوید، همه ما گویا به یک ذهن مرکزی متصل شدیم و حس نوستالژی را تجربه می‌کنیم.